De zaak-Weinstein kent ook veel Nederlandse daders en wegkijkers

Wat begon met een paar artikelen in de New York Times en de New Yorker over de seksuele driften van filmproducent en Hollywoodgrootheid Harvey Weinstein, ontaardt nu in een ware heksenjacht van de media naar zoveel mogelijk verhalen van slachtoffers. Maar het machtsspel van testosteronbom Weinstein is minder erg dan de geaccepteerde machocultuur die de Amerikaanse samenleving nog altijd beheerst. En de Nederlandse.

Je kunt het Weinstein haast niet kwalijk nemen dat hij in dit gat is gesprongen, al is deze mening op dit moment niet heel populair. In een industrie die mannen cultureel gezien de meeste macht toekent en die het exploiteren van vrouwelijke seksualiteit tot de dag van vandaag als kerntaak ziet, is het misbruiken van vrouwen niet meer dan ‘collateral damage’. Natuurlijk is de schaal waarop Weinstein als een van de machtigste mannen van Hollywood zijn gang kon gaan groot, en zijn zijn daden niet goed te praten. Maar de wegkijk-en accepteercultuur, zowel binnen als buiten de Hollywood bubble, is nog vele malen schokkender. Dat de Verenigde Staten nog steeds een samenleving is met een grote ongelijkheid, mag een open deur heten. Alleen wordt vaak gefocust op raciale tegenstellingen. Maar de achterstelling van vrouwen op mannen is minstens zo groot. Of het nu gaat om de politiek — kijk naar het kleineren van Hillary Clinton –, de top van het bedrijfsleven (van de 500 grootste bedrijven zijn er 32 met een vrouw als CEO) of Hollywood, waar slechts 7 procent van de regisseurs die ook maar een beetje succesvol zijn een vrouw is. Genderstudies laten keer op keer zien dat er voor vrouwen minder rollen te verdelen zijn, dat ze minder tekst hebben en dat ze vaker dan mannen puur op hun uiterlijk worden beoordeeld. De Britse actrice Emma Thompson kon het vorige week in BBC Newsnight niet beter verwoorden.

Het ‘Wir haben es nicht gewusst’ van de filmindustrie

Met de commotie die er nu rond Weinstein is ontstaan, haast iedereen zich om afstand te nemen van dit zogenaamde monster. Hij wordt uit de ene na de andere beroepsvereniging gegooid, inclusief de Academy. En de media vertoont gretig alle saillante details van zijn escapades op filmsets of zijn kantoor. Maar het systeem heeft alleen zo lang kunnen bestaan bij een instemmende meerderheid. De woorden ‘Wir haben es nicht gewusst’ die door Hollywood-iconen als Meryl Streep bijna letterlijk worden uitgesproken, kunnen alleen maar met hoongelach worden afgeserveerd. Wanneer in een land een pornobaas miljoenen uitlooft voor de gouden tip om een seksueel gefrustreerde president van de troon te stoten, weet je dat het patriarchaat voorlopig nog stevig in het zadel zit. Mannen als Harvey Weinstein zouden een dief van hun eigen lusten zijn om daar niet in mee te gaan. Niet Weinstein of een Hollandse castingdirector met een groot libido moet in het beklaagdenbankje.

Nederland geen heilig boontje

Maar ook Nederland is verre van heilig. Zolang een gewone hardwerkende Nederlander ongestraft ‘daar moet een piemel in!’ mag roepen en de eerste vrouwelijke premier nog op moet staan, is in menig kantoortuin of voetbalkantine het haantjesgedrag van de alfaman volstrekt normaal. Het is dan ook niet vreemd dat er ook in Nederland hardnekkige geruchten de ronde doen over een handtastelijke bekende mannelijke castingdirector. En de grootste krant van Nederland brengt haast juichend dat ook één van ‘onze’ actrices bijna is verleid door Weinstein. Er klinkt nog net geen teleurstelling in door. Er is vooralsnog geen sappiger verhaal over uit te persen.

Zwijgcultuur

Als Weinstein uit de Academy wordt gezet, maar mannen als Bill Cosby, Roman Polanski en Mel Gibson nog lid mogen blijven, zegt dat alles over het hyperige karakter van deze rel en de oogkleppen die de samenleving voor het structurele probleem heeft. En als zelfs in een land als Nederland de zwijgcultuur in de poldercinema heerst en het glazen plafond steeds lager lijkt te hangen, is het aanwijzen van een nieuwe zondebok niet de aangewezen weg. Niet Weinstein of een Hollandse castingdirector met een groot libido moet in het beklaagdenbankje. Nee, we moeten onszelf kunnen aankijken en hard durven uitroepen: “Daar moet zelfreflectie in!” Pas als dit de testosteronspiegel doet stijgen, komen we verder.

Verschenen in HP/De Tijd: https://www.hpdetijd.nl/2017-10-17/harvey-weinstein-nederland/