Hoe fascistisch is Disneys ‘The Lion King’?

Het gebeurt niet vaak dat een Nederlandse universitair docent voor ophef zorgt bij de Amerikaanse Trump-spreekbuis Fox News. Toch was het afgelopen week raak, toen een presentator op het rechts-populistische nieuwskanaal schande sprak van een opiniestuk in The Washington Post dat geschreven was door Dan Hassler-Forest, verbonden aan de Universiteit Utrecht.

De ‘op-ed’ ging over de remake van The Lion King die vanaf deze week in bijna elke bioscoopzaal ter wereld – en dus ook in Nederland – te zien is. Het gaat dan ook niet om een tamme recensie, maar om een stuk met als kop: “‘The Lion King’ is a fascistic story. No remake can change that.” (The Lion King is een fascistisch verhaal. Daar verandert de remake niets aan).

The Washington Post én Hassler-Forest hadden kunnen weten dat elk gebruik van het woord fascisme  – terecht of niet – als een rode lap op de gepolariseerde Amerikaanse stier werkt. Niet alleen sprak Fox News er schande van, maar ook op Facebook en Twitter werd Hassler-Forest bestookt met een lawine aan reacties die zelfs in de mildste variant zijn bestaansrecht in twijfel trokken. Waarbij je je af kunt vragen of de reageerders ook het hele stuk hebben gelezen of alleen de kop hebben gebruikt om hun gal te spuwen.

Want waar komt het verhaal van Dan Hassler-Forest op neer? Kort gezegd: Disney’s verheerlijking van het recht van de sterkste. Dat begint al met de bekende openingsscène, waar de nog jonge leeuwenkoning in spe triomfantelijk op de leeuwenrots omhoog wordt gehouden, terwijl alle andere dieren ver beneden de leeuwenclan hun hoofden diep buigen voor de nieuwe leider.  Volgens Hassler-Forest is dit buigen van de zwakkeren voor de sterkeren “een pijnlijk voorbeeld van de ideologische agenda van de film”. Hij noemt de leeuwenrots die hoog boven de vlakte uitsteekt in zijn stuk zelfs “de Trump Tower van de Afrikaanse savanne”.

Eén ding is zeker: noem Trump in een stuk en je hebt meteen de aandacht.

Hassler-Forest schrijft verder nog in zijn opiniestuk dat “The Lion King een verleidelijk wereldbeeld laat zien waar de absolute macht onaantastbaar is en waar de zwakkeren minderwaardig zijn. Met andere woorden: The Lion King biedt ons een aanbeveling voor een fascistische ideologie,” aldus Hassler-Forest. Verder in het stuk heeft hij het nog over ‘Führer-principes’ en ‘nazi-iconografie’.

Eén ding is zeker: noem Trump in een stuk en je hebt meteen de aandacht. De Amerikaanse conservatieve website Twitchy wijst in een artikel over de ophef op het gevaar van clickbait door te fantaseren wat the Washington Post als opdracht aan Dan gegeven zou kunnen hebben: “Dan, schrijf iets op over de fascistische kant van de film in het Trumptijdperk – dat levert vast veel lezers op!” Het lijkt een zinnige opmerking, totdat je weet dat Twitchy zelf niet terugdeinst voor online aanvallen en ongefundeerde beschuldigingen.

Clickbait of niet, het stuk in the Washington Post past in het huidige klimaat waarin alles politiek wordt gemaakt, zelfs Disney familie-entertainment. Zelfs in het ogenschijnlijk neutrale blad National Geographic stond afgelopen week een stuk met als kop “In het echte leven zou Simba’s moeder de groep leeuwen leiden”. In het artikel werd de patriarchale insteek van de film flink bekritiseerd: bij leeuwen gaat het om de vrouwelijke leeuwen, niet om de mannelijke.

Ook de LHBTQ-kant laat zich horen in de discussie rond The Lion King. De homoseksuele acteur Billy Eichner, die de stem van de meerkat Timon deed, zei in een interview met BuzzFeed dat hij heeft geprobeerd het diertje wat homoseksuele karaktertrekken te geven. Ook hoopt hij dat met meer Disney personages te kunnen doen.

Bijna alle woedende reacties hierover op conservatieve websites en op social media gebruiken het argument dat The Lion King slechts onschuldig kindervermaak is dat je niet moet misbruiken om een politiek statement te maken. Met andere woorden: kindervermaak is onschuldig en onaantastbaar. Het doet denken aan de Zwarte Piet-discussie hier in Nederland: volwassenen gooien onder het mom van de tere kinderziel vooral zichzelf in de strijd om hun punt te maken, en tegelijk zijn ze blind voor het feit dat er achter een kinderfeest of een kinderfilm wel degelijk een idee zit over hoe een samenleving eruit zou moeten zien. Bij Disney is dat vooral een weerspiegeling van het grote conservatieve gedachtengoed in de VS: een samenleving geleid door heteroseksuele mannen, waar je jezelf mag zijn, maar alleen binnen lijntjes die door anderen worden bepaald. Een samenleving waar schoonheid macht betekent (de losers zien er vaak verlopen en minder aantrekkelijk uit) en waar een donkere huidskleur nog altijd betekent dat je in de verdediging moet. De recente aanval van Trump richting de vier vrouwelijke niet-blanke leden van het Amerikaanse Congres laat dit maar al te duidelijk zien.

Het is kortom een illusie te denken dat The Lion King – of welke Disneyfilm film ook – puur vermaak is. De hyperrealistische remake van de animatieklassieker uit 1994 is visueel overweldigend (David Attenborough meets Disney), maar de film afdoen als ‘zo zit het dierenrijk nu eenmaal in elkaar’ is volstrekt naïef. Disney is groot geworden met het vermenselijken van dieren én met het promoten van een sterke gezinsmoraal. Het zit sinds de oprichting van de studio door Walt Disney in het DNA van het entertainmentbedrijf.

Het is een illusie te denken dat The Lion King – of welke Disneyfilm film ook – puur vermaak is

The Lion King fascistisch noemen gaat in mijn ogen te ver. Maar dat er een moralisme en een wereldbeeld in zit waar je anno 2019 je vraagtekens bij kan en moet zetten, dat lijkt me onweerlegbaar.

‘The Lion King’ draait vanaf 17 juli in heel Nederland in de bioscoop.