IFFR 2017: De jeugd is fucked!

Wie naar het IFFR gaat om te ontsnappen aan de dagelijkse stroom aan negatief wereldnieuws, komt op het festival bedrogen uit. Natuurlijk zijn er ook dromerige en poëtische films waar de keiharde en alles slopende politieke agenda geen grip op heeft gekregen, maar de werkelijkheid sijpelt bij het grootste deel van het filmaanbod toch door de kieren naar binnen. Sterker: het is steeds meer het beleid van festivaldirecteur Bero Beyer om het IFFR een thermometer van de huidige tijd te laten zijn. “We zitten in een jaar van omwentelingen en vluchtelingenstromen. De invloed dit dit op de samenleving heeft, moet als een rode draad door het festival lopen,” zo zei hij in een interview dat ik met hem had voor Cine.

Maar na een paar dagen films kijken op het IFFR is de conclusie dat vooral de jeugd het moet ontgelden. De volwassenen hebben er een bende van gemaakt, de jongeren moeten het maar uitzoeken. Zo heeft in het indrukwekkende speelfilmdebuut Park van de Griekse regisseur Sofia Exarchou een groep jongeren bezit genomen van het vervallen Olympische zwembad in Athene. Niet gestoord door anderen kunnen ze daar hun frustratie kwijt over het gebrek aan werk, aan geld en aan eten. De energie die er dan loskomt, weet Exarchou perfect te vangen. De camera zit de jongens dicht op de zwetende huid en laat het onttakelde Olympische complex in een warme gloed zien. Halverwege de film verschuift de focus naar Britse en Duitse toeristen die in een strandhotel een goedkope zonvakantie hebben. De clash tussen deze groep en de jongeren is hard, maar wordt nergens clichématig. Ook worden de Griekse jongens door de filmmaker niet in een slachtofferrol geduwd. Integendeel, er is veel humor en bravoure. Niet de jongeren zijn fucked, maar de wereld om hen heen.

Datzelfde zit ook in Andrea Arnolds vierde speelfilm American Honey, over een groep jonge vrijbuiters die in een busje het Amerikaanse heartland afstroopt met als doel tijdschriftenabonnementen te slijten. Op het eerste gezicht het saaiste wat je kan doen, maar het blijkt een ideaal excuus om bij rijke Amerikanen binnen te komen. American Honey is een anti-beeld van de American dream. Rijk worden doe je alleen als je liegt, bedriegt en jezelf verkoopt. De arme wijken zijn daarentegen een plek waar de berusting hoogtij viert. Het zijn twee gescheiden werelden die alleen maar verder van elkaar af komen te staan.

Arnold maakt er echter geen sombere of nihilistische roadmovie van. Centraal in de film staat het personage Star (een geweldig debuut van Sasha Lane). Met haar tegendraadse gedrag zet ze haar positie in de groep voortdurend op het spel, maar weet telkens met humor en charme te overleven. Shia LaBeouf speelt de opportunist Jake, één van de leiders van de groep. American Honey doet denken aan het vroege werk van indie-filmer Gregg Araki, waar ook ogenschijnlijk losgeslagen jongeren moeten dealen met the American Way of Life. Het wordt echter nergens politiek expliciet, waardoor het vrijheid ademt.

Deze vrijheid ontbreekt volstrekt in Home, de nieuwe film van het Vlaamse talent Fien Troch, die een diepzwarte kloof laat zien tussen volwassenen en jongeren. Minutieus pelt Troch de vaak tragische levens af van een groep pubers. Een verknipte moeder pleegt incest met haar eigen zoon, een leraar wantrouwt zijn leerlingen en ouders liegen om hun eigen kind te beschermen. Het haast vierkante beeld symboliseert de benauwde greep waar de volwassenen de kinderen in houden. Tegelijk lukt het Troch om overtuigend het leven van de groep jongeren te schetsen. Het acteerwerk van de jongeren is fenomenaal, hun leefwereld authentiek. Home laat je als kijker verbijsterd achter met de gedachte dat volwassenen vaak zo gefrustreerd zijn over zichzelf, dat ze een jongere generatie ermee opzadelen. Totally fucked up…