Op vrijdagavond 3 augustus gaf ik, op de vooravond van de Canal Parade tijdens Pride Amsterdam, in sociëteit De Kring op het Leidseplein in Amsterdam een inleiding bij de klassieker Paris is Burning. Hierbij de complete tekst.
“I always had hopes of being a big star. But as you get older, you aim a little lower. Everybody wants to make an impression, some mark upon the world. Then you think, you’ve made a mark on the world if you just get through it, and a few people remember your name. Then you’ve left a mark. You don’t have to bend the whole world. I think it’s better to just enjoy it.”
Eén van de vele bijzondere zinnen die drag queen Dorian Corey in de klassieker Paris is Burning uit 1990 uitspreekt. Het is haast niet meer voor te stellen hoe het leven voor homo’s en transgenders er bijna 30 jaar geleden uitzag. De documentaire is in die zin een echte tijdcapsule. Homo’s konden nog nergens trouwen – tegenwoordig kan dat in zo’n 25 landen. De zichtbaarheid van LHBT op tv of in de media was bijna nihil – nu winnen transgenders en films over zwarte homo’s gewoon Oscars.
Paris is Burning laat een bijna verdwenen subcultuur zien: die van de Balls in New York, waar transgenders en dragqueens met elkaar de strijd aangingen om wie het best gekleed was, van streetwise tot meest excentriek. Maar door de persoonlijke gesprekken die filmmaker Jennie Livingston met een aantal van hen had, is de film veel meer geworden dan een fashion competitie. Het laat zien dat de radicale uitsluiting waar de meesten toen mee te maken hadden zich ook uitte in een even extreme afkeer van de toenmalige samenleving. Alles draaide om de veiligheid en het plezier die de eigen groep kon geven.
Terug naar nu, zo’n 30 jaar later. Waar het debat nu gaat over of bedrijven wel of niet geld mogen verdienen aan producten die aan de man of vrouw worden gebracht met regenboogmarketing. En waar de discussie gaat of een homopruik nu wel of niet stigmatiserend is. Waar de ‘homogemeenschap’ vooral met één mond moet spreken, omdat ze anders elkaar afvallen.
Natuurlijk mag hierover worden gediscussieerd, maar dit is niet waar het om zou moeten gaan. Veel belangrijker is het debat over wat diversiteit nu eigenlijk is en zou moeten zijn. Als er de afgelopen jaren iets gewonnen is, dan is het het streven om diversiteit meer te laten zijn dan alleen maar de letters uit het homo-alfabet, waar elke week wel een nieuwe letter of identiteit bij komt. Blijkbaar zit het in ons mensen om alles te willen labelen: LHBTQI, en dan ook nog een plus voor als iemand zich vergeten voelt.
Nee, diversiteit is ook het homostel uit Almere dat niets met Pride heeft. Net als de Iranboot die laat zien dat er in allochtone kringen wel degelijk stappen worden gezet naar meer openheid. Maar laten we niet in wij-zij denken verzanden: ook onder witte oer-Hollanders komt er nog genoeg benepenheid en intolerantie voor.
Paris is Burning blijft ook na zoveel jaar nog even krachtig en belangrijk als toen ik hem begin jaren ‘90 voor het eerst zag. Niet omdat ik wat met kleding of de extraverte levensstijl had. En ook het New York van eind jaren ’80 stond mijlenver af van de slaapstad Spijkenisse waar ik opgroeide, of zelfs Rotterdam waar ik lang woonde en deze film ook zag.
Nee, wat mij toen en nu nog steeds raakt en ontroert, is de menselijkheid die uit de film spreekt. Het gevoel jezelf te mogen zijn en tegelijkheid de behoefte bij een groep te willen horen die jou accepteert om wie je bent en wat je voelt. Ondanks alle verschillen, ondanks de bitch fights en ondanks de intolerantie die in elke groep ook voorkomt.
De gayscene in Amsterdam is de afgelopen jaren enorm veranderd. Ooit groot en meeslepend is hij nu leuk, gezellig en vooral een stuk kleiner. Is dat erg? Nee, want ik voel me nu ook thuis op uitgaansplekken waar veel hetero’s komen. Het leven mag dan in de tijd van Paris is Burning of DOK – de voormalige De Odeon Kelder – lekker overzichtelijk zijn geweest, benepen en gesegregeerd was ‘ie ook.
Tegenwoordig beweegt iedereen zich continu in verschillende groepen, gebaseerd op seksualiteit, afkomst, muziek of culturele interesses. Voor mij is het woord vrijplaatsen dan ook veel wezenlijker dan een gayplek, net als de Balls in Paris is Burning ook om veel meer gingen dan alleen seksualiteit en gender. Dat verbindt deze film met Pride en de Canal Parade, morgen weer hierachter op de Prinsengracht.
Veel plezier met Paris is Burning!