Openingsfilm NFF ‘Instinct’ is cursus moeilijk kijken voor gevorderden

Op de vooravond van het Nederlands Film Festival licht filmrecensent Nico van den Berg u graag iets toe over de openingsfilm Instinct. Deze film staat in schril contrast met de Vlaamse film De Patrick, die op alle fronten beter en verrassender is.

Eind deze week start in Utrecht voor de 39e keer het Nederlands Film Festival (NFF), het jaarlijkse incrowdfeestje voor de vaderlandse filmsector. Op een handjevol nieuwe films na kan het publiek namelijk vooral opgebakken kliekjes bekijken – Nederlandse films die het afgelopen jaar al in de bioscoop hebben gedraaid. En zelfs de openingsfilm Instinct, het regiedebuut van Halina Reijn, had zijn internationale première al half augustus op het Locarno International Film Festival in Zwitserland.

Het is tekenend dat op de homepage van de website van het Nederlands Film Festival de meeste aandacht uitgaat naar een selectie van Vlaamse films en naar een hermontage van Grimm, een film van Alex van Warmerdam uit 2003. Dat laatste is extra pijnlijk, omdat Van Warmerdams nieuwste film – zijn tiende inmiddels – vanwege geldgebrek flinke vertraging heeft opgelopen. Hij had dit voorjaar al af moeten zijn, maar een nieuwe releasedatum durft niemand nu af te geven.

 De Patrick laat zien hoe een originele, energieke en verrassende Nederlandstalige film eruit kan zien.

De vraag is dus of het Nederlands Film Festival nog altijd een feestje is om de Nederlandse cinema te vieren, of dat het een doekje voor het bloeden is, bij gebrek aan beter. Na het zien van de openingsfilm Instinct lijkt het sterk op het laatste. En dat terwijl de Vlaamse film De Patrick, die deze week in een flink aantal Nederlandse bioscoopzalen in première gaat, laat zien hoe een originele, energieke en verrassende Nederlandstalige film anno 2019 eruit kan zien.

Maar eerst Instinct van Halina Reijn, met Marwan Kenzari en Reijns hartsvriendin Carice van Houten in de hoofdrollen. Instinct zal niet alleen vrijdag voor alle NFF-genodigden worden vertoond op de openingsavond van het festival, maar de film is die avond ook in 23 bioscopen te zien als onderdeel van de Nederlandse Filmnacht die volgens de wervende marketingtekst “de Nederlandse artistieke film dichter bij het publiek brengt.” Een wat vreemde bewering, want Instinct is vooral een publieksfilm. Zowel Reijn als Van Houten zijn mensen die je zonder enige moeite Bekende Nederlander zou kunnen noemen, net als Kenzari die het zelfs via films als Disney’s Aladdin tot Hollywoodster in opkomst heeft geschopt. En het scenario is van de hand van Esther Gerritsen, van wie de boeken regelrechte bestseller zijn. Blijkbaar is het imago van de Nederlandse publieksfilm met alle romkoms inmiddels zo plat, dat een doorsnee publieksfilm tegenwoordig als zeer artistiek wordt gezien.

 Een wat vreemde bewering, want Instinct is vooral een publieksfilm.

Instinct is een psychologische thriller waarin Carice van Houten een therapeute speelt die zich niet alleen moet invechten in de gesloten hiërarchie van een tbs-instelling, maar ook te maken krijgt met haar manipulatieve cliënt Idris, gespeeld door Marwan Kenzari. Tussen die twee ontwikkelt zich een seksueel geladen spanning waarin het personage van Van Houten helemaal omver wordt geblazen. Op papier had dit een interessant steekspel tussen twee sterke acteurs op kunnen leveren, maar in de uitwerking is er iets flink mis gegaan. Niet alleen het plot en de dialogen schieten alle kanten kanten op – behalve de goede – maar ook wordt de onderlinge spanning nooit echt voelbaar. Er wordt vooral veel en vaak moeilijk gekeken, zonder dat je als kijker gaat geloven in de personages. Er komt – nou nou – wat plassex in voor, maar de uitwerking blijft hangen op een veilig Fifty Shades of Grey-niveau. Vrouwen worden neergezet als weerloze wezens die niet eens op een alarmbel kunnen drukken. En dialoogzinnen als “een dossier zegt ook niet alles” helpen ook niet echt om mee te gaan in de ontwikkeling van de hoofdpersonages.

Het verschil met de Vlaamse film De Patrick kan niet groter zijn. En daarbij doet het er niet toe dat het als zwarte komedie een volstrekt ander genre is dan de thriller Instinct. Waar die laatste vooral rechttoe rechtaan is gemaakt, blinkt de film van onze zuiderburen uit in originaliteit, absurde humor en sterk acteerwerk. Met een glansrol voor ‘onze’ Pierre Bokma, die met “Godverdomme, ik ga je flushen!” nu al de beste dialoogzin van dit jaar heeft.

De Patrick blinkt uit in originaliteit, absurde humor en sterk acteerwerk.

De Patrick speelt zich af op een naturistencamping in de Ardennen, waar Patrick – gespeeld door de Vlaamse steracteur Kevin Janssens – de leiding heeft. Het is een introverte jongen die het liefst in zijn werkplaats aan het timmeren is. Maar als er plotseling een hamer op zijn geordende gereedschapsmuur ontbreekt, raakt hij volledig in paniek. Tijdens zijn zoektocht door het vakantiepark ontstaat er een keten aan gebeurtenissen waarbij de hele camping wordt meegezogen in verdachtmakingen en pesterijen.

De verdwenen hamer is niet meer dan een absurde kapstok om een prachtig microportret van een camping te laten zien, gemaakt door de jonge filmmaker Tim Mielants. Tot nu toe regisseerde hij vooral series, waaronder Peaky Blinders en Legion. Maar met De Patrick, dat hij samen met Benjamin Sprengers schreef en deels baseerde op zijn jeugdervaring op een nudistencamping in Frankrijk, laat Mielants zien zijn hand niet om te draaien voor een persoonlijk en eigenzinnig nieuw filmgeluid.

 De zwijgzame eetscènes in De Patrick hebben een spanning waar Instinct nog een puntje aan kan zuigen. 

Je went tijdens het kijken opmerkelijk snel aan de wat dikke onaantrekkelijke blote lijven die je zonder gêne continu in beeld ziet. Hier is naakt niet iets puur seksueels, zoals in Instinct wel het geval is. Het hoort bij het verhaal, waarbij verborgenheid, geniepigheid en geslotenheid in schril contrast staat met de open en blote naturistensfeer op de camping. En naast de prachtige dialogen en de heerlijke grotesk uitgespeelde conflicten zit er ook opmerkelijk veel stil spel in De Patrick. Vooral de zwijgzame eetscènes aan tafel hebben een spanning waar Instinct nog een puntje aan kan zuigen. 

Tip voor het Nederlands Film Festival: ga wat meer de samenwerking aan met de zuiderburen en maak er een echt filmfestival van voor het hele Nederlandse taalgebied. Dan heb je de spannendste cinema van dit moment in elk geval gegarandeerd in huis.

Het Nederlands Film Festival vindt plaats van 27 september tot en met 5 oktober in diverse bioscopen in Utrecht. Instinct draait in 23 bioscopen tijdens de Nederlandse Filmnacht op 27 september en draait vanaf 3 oktober overal in Nederland. De Patrick draait vanaf 26 september in ruim 20 Nederlandse bioscopen.

Hier de link naar het originele stuk: https://www.hpdetijd.nl/2019-09-25/openingsfilm-nff-instinct-is-cursus-moeilijk-kijken-voor-gevorderden/