Tien jaar na Zwartboek kan Paul Verhoeven de wereld eindelijk weer een nieuwe film van zijn hand laten zien. Alleen heeft Nederland voor hem voorlopig afgedaan. Ondanks zijn naam en tomeloze energie kreeg hij hier de afgelopen jaren geen enkel project van de grond. Zo zijn de verfilming van de klassieker De Stille Kracht en een Jezus-biopic inmiddels diep in de ijskast geschoven. “In Nederland is film toch een beetje een kermis, het valt helaas niet onder kunst”, aldus Verhoeven in een recent interview. In de jaren 80 ruilde hij uit frustratie over het Filmfonds Nederland in voor Hollywood, nu kiest hij om dezelfde reden – na een korte terugkeer in Nederland – voor het ‘cinefiele’ Frankrijk. Niet voor niets zei hij tijdens de persconferentie in Cannes: “Je suis Français!”
Verhoeven lijkt op zijn 77ste een nieuwe comeback te hebben gemaakt. De internationale pers was wildenthousiast na de wereldpremière van Elle op het filmfestival van Cannes: “his most contained work in years” volgens Indiewire, “a possible career high for Paul Verhoeven” aldus Variety, “an electrifying film” volgens The Guardian, en The Hollywood Reporter noemde het “a movie that will finally bring Verhoeven back into the spotlight”. Het zijn grote woorden, maar ze zijn zeer terecht.
Elle is een typisch Franse film, maar met een heerlijk en onmiskenbaar Verhoeven-sausje eroverheen. Dat zit hem al in de voor hem kenmerkende mix van genres. Drama, zwarte komedie en psychologische thriller; Verhoeven weet de hele film met al deze ballen soepel te jongleren. Voeg daarbij nog een sterke maar ambigue vrouw in de hoofdrol (een fenomenale rol van Isabelle Huppert), een sterk script van David Birke (naar het boek Oh… van Philippe Djian) en een prachtige klassieke score van Anne Dudley (met sterke Hitchcock invloeden) en de basis voor een Verhoeven-klassieker is gelegd.
Meteen in de eerste scène wordt Huppert in haar landhuis bruut overvallen en – onder het toeziend oog van haar zwarte kat – verkracht. Het zou echter te makkelijk zijn om Elle een film over verkrachting en wraak te noemen. De vermenging van seks en macht zien we vaker terug in het werk van Verhoeven, maar Huppert doet zoveel meer met de rol van Michelle als dominante zakenvrouw. Elle is een geraffineerde psychologische karakterstudie van een vrouw die wordt achtervolgd door demonen uit haar verleden. Haar vader is toen ze nog jong was opgepakt voor het plegen van een reeks moorden. Door een foto waar ze als meisje met een dreigende blik de camera in keek, werd ze door de buitenwereld als schuldig gezien. Dat maakt dat ze zeer wantrouwig in het leven staat. Haar zoon vindt ze een sulletje en haar moeder een oversekste oude vrouw. Ze is directeur van een gamebedrijf waar ze ook niet bij iedereen even geliefd is – zo wordt een foto van haar hoofd gebruikt in een demo van een gewelddadig spel, inclusief flinke penetratie.
Verhoeven maakt van Elle zelf een geraffineerd spel, waarbij de lagen rond Michelle langzaam worden afgepeld, maar waar de kern een mysterie blijft. De vileine en bij vlagen zwartkomische dialogen maken dat het drama nergens echt zwaar wordt, al valt de film tegen het eind op sommige momenten wat in herhaling. Maar met Elle bewijst Verhoeven dat hij nog altijd mee kan draaien in de top van de auteurscinema. Daarnaast laat Huppert met haar ijzersterke rol zien hoe dom het van Amerikaanse actrices is om dit soort films niet aan te durven. En Verhoeven wil door in Frankrijk. Met producer Saïd Ben Saïd is hij bezig aan drie projecten, waaronder Lyon 1943, een film over het Franse verzet in de Tweede Wereldoorlog. Nog zo’n echt Verhoeven-thema, niet waar?
Elle draait vanaf 2 juni in Nederland in de bioscoop.
****
Verschenen in Cine: http://cine.nl/elle/