Noem Fellini, Kubrick en Cronenberg en een beetje filmliefhebber weet meteen over welke grote regisseurs het gaat. Niet voor niets waren deze filmiconen de afgelopen jaren onderwerp van succesvolle tentoonstellingen in EYE. De naam Robby Müller zal veel minder mensen wat zeggen. Toch heeft deze Nederlandse cameraman een indrukwekkende oeuvre op zijn naam staan. Hij werkte samen met Wim Wenders, Jim Jarmusch en Lars von Trier en draaide klassiekers als Paris, Texas, Breaking the Waves en Down by Law. Niet vreemd dus dat EYE na een paar grote regisseurs nu een tentoonstelling heeft samengesteld rond één van de grootste cameramannen in de filmwereld.
Hoe laat je het werk van een cameraman zien? Simpel zou je zeggen, door het vertonen van de filmbeelden. Maar dan cijfer je de rol van de regisseur helemaal weg. EYE heeft er daarom voor gekozen om Müllers camerawerk te laten zien door de ogen van de filmmakers waar hij het meeste mee heeft samengewerkt. Door interviews met Wenders, Von Trier en Jarmusch te leggen naast scènes uit films, komt er een beeld omhoog van iemand die niets moest hebben van pretentie of gekunsteldheid, maar met de camera keek zoals je ook zelf met je eigen ogen door een landschap of stad kan dwalen. Niet voor niets is de ‘road movie’ één van de genres waar hij zich het meest in thuis voelde. Ook als hij zelf op vakantie was, filmde hij uren aan videodagboeken bij elkaar. De camera als verlengstuk van het menselijk oog.
Müller zegt hierover dat hij de kijker niet wil sturen, maar juist zelf wil laten dwalen. In de tentoonstelling wordt Müller vaak vergeleken met de schilder Vermeer. Allebei waren ze een meester in het vastleggen van bijzonder licht, Vermeer op het schildersdoek, Müller op het witte doek. Maar de verschillen zij minstens zo groot. Waar bij Vermeer elk detail uitgedacht lijkt te zijn, liet Müller zich op de set graag verrassen. Zo draaide hij Von Triers Breaking the Waves vaak zonder te repeteren, waardoor de camera soms alle kanten op draaide, als een rusteloze blik. Ook belichtte Müller vaak sets vanuit één hoek om dan vervolgens toch vanuit een andere hoek te draaien.
Toch laat de tentoonstelling goed zien wat voor een briljant oog Robby Müller had voor licht. Of het nu de felle zon is in Breaking the Waves, het neonlicht in Der amerikanische Freund of de schemering in Mystery Train, het levert prachtige beelden op. EYE heeft ze hoog in de ruimte hangen, waardoor je er – als in een kerk vol gebrandschilderde ramen – onderdoor kan lopen. Leger dan dit is de tentoonstellingsruimte in EYE nog niet eerder geweest, maar het effect is grandioos. Via doorkijkjes leg je ineens verbanden tussen zijn vroege en late werk, zie je hoe ruwe camerabewegingen aansluiten bij strak gecomponeerde beelden en hoe hij speelt met felle kleuren en harde zwart/wit contrasten. Het enige wat mist, is meer analyse en duiding van zijn werk.
Wat deden andere cameramannen of DOP’s (Director of Photography’s), wat waren de inspiratiebronnen van Müller en wat heeft zijn manier van werken betekend? Op 1 september organiseert EYE wel een talkshow waar dit ongetwijfeld ter sprake zal komen, maar het had ook prima deel van de tentoonstelling kunnen zijn. De meester van het licht verdient het dat ook zijn werk goed wordt uitgelicht.
De tentoonstelling Master of Light – Robby Müller is tot 4 september te zien in EYE Amsterdam. Daarnaast is er een uitgebreid filmprogramma in EYE, met veel gerestaureerde kopieën en thema-avonden.
Verschenen in Cine: http://cine.nl/robby-muller-master-light/