We zijn het niet meer gewend, een onbewoonbaar verklaard pand midden in de Amsterdamse Jordaan. Sinds de jaren ’80 is elk krot inmiddels opgeruimd of piekfijn gerenoveerd. Op één curieus pand aan de Lijnbaansgracht na, vlak om de hoek van de Willemsstraat. Een groot groen gaas en wat planken laten een glimp zien van een moors aandoende gevel. Het is de voormalige Nassaubioscoop, ooit één van de bijzondere buurttheaters van de stad. De grote vraag is echter nu: wie maakt van dit krot weer een pareltje van de Jordaan?
Gebouwd in 1913 als ‘Nassau-Bioscoop en Variété-Theater’ is het één van de vele buurtbioscopen die in de jaren ’10 en ’20 overal in de Jordaan te vinden zijn. Zo is er het Edisontheater op de Elandsgracht (waar tot de sloop in 2014 een tapijtwinkel in zat), het Rozentheater op de Rozengracht (tegenwoordig thuisbasis voor comedyclub Boom Chicago) en de bioscopen Scala, Apollo en Hollandia (het huidige The Movies) op de Haarlemmerdijk. Het zijn niet alleen plekken voor vermaak, maar ze hebben ook een sterke sociale functie. Het sociaaldemocratische weekblad De Tribune schat in 1924 dat er wekelijks 10.000 mensen naar een bioscoop in de Jordaan gaan, het merendeel afkomstig uit de buurt zelf. De Amsterdamse krant Het Nieuws van de Dag beschrijft op 28 april 1913, vlak na de opening van de Nassaubioscoop de fraaie moorse gevel en de grote zaal met 100 stoelen: ‘eenvoudig, doch aardig ingericht’. De directie van de bioscoop bezweert in de openingsspeech dat de moraal goed in de gaten wordt gehouden: zeden- en godsdienst- kwetsende voorstellingen worden streng geweerd!
Met de komst van grotere bioscopen in het centrum en de kostbare overgang naar de geluidsfilm rond 1930 sluiten steeds meer kleine buurtbioscopen in de Jordaan hun deuren. Ook de Nassaubioscoop legt in maart 1933, na enkele doorstarts, definitief het loodje. Vanaf dan begint het tragische leven van dit theater. Eerst zit er een houthandel in, vanaf 1971 een Dirk van den Broekfiliaal en als ook dit sluit, treedt het verval pas goed in. Plannen voor sloop van de bijzondere gevel worden door Stadsdeel Centrum nog maar net voorkomen. Het Jordaanmuseum ziet in deze plek een ideaal nieuw onderkomen, maar moet bakzeil halen. En de Welstandscommissie heeft zich de afgelopen tien jaar nauwelijks druk gemaakt om het behoud van de gevel. Recente bouwplannen bevinden zich al jaren in de ambtelijke molen. In de tussentijd houdt kunstenaar Rick Goudsmit het inmiddels onbewoonbaar verklaarde pand in leven met kleine kunstprojecten. Hij ziet zichzelf er nog wel even zitt en, achter groen gaas en wat planken. Wachtend op een ‘happy end’ voor dit voormalige Jordanese bioscooppareltje.
Volgens de gemeente wordt de bouwvergunning mogelijk nog dit jaar verleend, waarna de renovatie door ontwikkelaar Plusstate kan beginnen. De gevel wordt zoveel mogelijk in oude staat hersteld, inclusief het siersmeedwerk. In het pand komt een winkel en bovenop een extra laag met twee woningen. Zo krijgt na lang touwtrekken dit pand eindelijk de aandacht die het verdient.
Verschenen in Jordaan/Gouden Reael: https://www.jordaangoudenreael.nl/documenten/00000133.pdf
