‘Verliefd op Cuba’ ademt vooral Hollandse spruitjeslucht

Wie in Nederland romantische komedie zegt, komt al snel uit bij Johan Nijenhuis, de meest succesvolle regisseur van dit moment en als geen ander thuis in het romkom-genre. Van zijn hand komen kaskrakers als Verliefd op Ibiza, Rokjesdag, Toscaanse Bruiloft en Onze Jongens. Niet alleen zorgen zijn film voor bomvolle Ladies Nights, ook daarbuiten leveren zijn films uitverkochte zalen op, voornamelijk gevuld met een vrouwelijk publiek. Wat is het geheim van Nijenhuis? En is zijn nieuwste film, Verliefd op Cuba, die niet toevallig op Valentijnsdag in première gaat, wederom een gegarandeerde bioscoopklapper?

Het Johan Nijenhuis-imperium lijkt onverslaanbaar. Nijenhuis is de enige filmmaker in Nederland die maar liefst vijf Platina Films op zijn naam heeft staan, een prijs die wordt uitgereikt aan films die minimaal 400.000 bezoekers hebben getrokken. Een ander kenmerk van zijn werk: de kloof tussen het grote publiek dat niet genoeg van zijn films lijkt te krijgen, en de filmcritici die zijn werk consequent en bijna unaniem wegzetten als clichématig, behoudend en commercieel. En ook over de nieuwste film van Nijenhuis, Verliefd op Cuba, zul je goed moeten zoeken om wat positiefs in de media te lezen. Volgens NRC Handelsblad is de film “neerbuigend en tenenkrommend”, het Parool noemt het “een kruising tussen romkom en rioolhumor” en de Volkskrant vindt Verliefd op Cubauitgekauwde chaos”. Maar de Ladies Nights zaten woensdagavond in het hele land weer stampvol met maar liefst 65.000 dames die zich verlekkerden aan de sixpack van Jan Kooijman en zich herkenden in de onhandige Susan Visser. En dat zal in de komende dagen niet veel anders zijn.

En wat zien de vrouwen – toch de doelgroep van deze film – dan voorbij komen? Kort gezegd: bakken aan clichés. Niet vreemd, want het romkom genre, waar Verliefd op Cuba een perfect voorbeeld van is, leeft bij de gratie van uitvergrote herhaling en herkenning. En in het gebruik hiervan toont Johan Nijenhuis zich al jaren een meester. Zijn carrière begon bij de oer-soap in Nederland: Goede Tijden Slechte Tijden, waar hij halverwege jaren ’90 zo’n 75 afleveringen van regisseerde en produceerde, gevolgd door zes seizoenen Westenwind. Zijn soap-ervaring gebruikte hij in 2001 om zijn speelfilmdebuut Costa! te kunnen maken, waar hij GTST-acteurs als Katja Schuurman en Georgina Verbaan en Westenwind playboy Daan Schuurmans kon inzetten om mensen de bioscoop in te trekken. Wat behoorlijk goed lukte, want na 675.000 bezoekers verdween met Costa! in één klap de misère waar de Nederlandse film toen inzat. En de film liet meteen goed zien dat het Nijenhuis niet te doen was om met film een artistiek visitekaartje af te leveren: het moest verkopen. Niet voor niets maakte hij na het succes van de film een tv-serie als spin-off en was de volgende film, Pista!, een regelrechte kopie van Costa!, maar met een (après) skipiste in plaats van een geile Spaanse nachtclub.

Deze handige insteek – als mensen het vreten, maak dan vooral meer van hetzelfde – paste Nijenhuis ook toe op de kinderfilms die hij maakte. Zo verbouwde hij het jeugd tv-programma ZOOP vanaf 2005 tot de bioscooptrilogie Zoop in AfrikaZoop in India en Zoop in Zuid-Amerika. Maar Nijenhuis grote doorbraak kwam in 2013 met Verliefd op Ibiza. Niet alleen kwamen hier door de combinatie van zon, seks en mooie lichamen massaal jongeren op af, door de slimme toevoeging van een aantal volwassen personages boorde Nijenhuis ook hun ouders als doelgroep aan. Naast de hormoonbommen dus ook de onhandigheid van volwassenen, die ook wel eens weet een nummertje willen maken – om uiteindelijk toch bij hun oude en vertrouwde partner uit te komen. Toscaanse Bruiloft, die een jaar later uitkwam, verfijnde dit concept nog verder. Het succes hiervan, gecombineerd met Nijenhuijs’ fabrieksmatige aanpak, zorgde ervoor dat hij in de twee eropvolgende jaren er maar liefst drie films uit wist te persen: Rokjesdag, Onze Jongens en Gek van Geluk. Terwijl de gemiddelde Nederlandse regisseur blij mag zijn als hij of zij in zes jaar één film kan maken.

Verliefd op Cuba is dus Nijenhuis’ nieuwste telg, met een moeizame moeder-dochter relatie als centraal thema (om beide generaties aan te spreken). Wanneer de jonge Maartje tijdens een trip naar de communistische heilstaat een jonge Cubaan aan de haak heeft geslagen en daarmee wil gaan trouwen, reist haar gescheiden moeder Loes (gespeeld door Susan Visser), meteen naar Cuba af. Niet om gezellig de bruiloft bij te wonen, maar om haar dochter van dit in haar ogen onzalige idee af te houden. Zie hier de bekende Nijenhuis tegenstelling: dochter Maartje kiest voor de liefde en de vrijheid, moeder Loes wil niet dat haar dochter met een buitenlander trouwt (“Denk aan je studie in Nederland!”).

Ondertussen ontdekt Loes op Cuba dat ze nog wel degelijk door een man kan worden opgewarmd, als ze wordt versierd door de naar Cuba geëmigreerde Nederlander Jan (Jan Kooijman) die er als fotograaf en straatvechter (artistiek én mannelijk) de kost verdient. En zo lopen er nog wat verhaallijnen door elkaar, die uiteindelijk uitmonden in een swingende salsa-achtige trouwpartij. Want net als in elke andere romantische komedie van Nijenhuis overwint uiteindelijk toch het traditionele huwelijk, wordt vreemdgaan altijd bestraft en krijgt de vrouw meteen een enorme kinderwens. Terwijl dochter Maartje eerst tegen haar moeder zegt: “Ik leef, dat zou je ook eens moeten doen,” laat ze zich vervolgens in het huwelijksharnas hijsen en geeft haar studie in Nederland op. Het is immers zo gezellig in het altijd zonnige Cuba. Iedereen deelt alles, dus werken of geld verdienen hoeft niet. Je kunt er onbeperkt flirten, iedereen rookt er sigaren en armoede is een romantisch iets. Kortom: met Verliefd op Cuba heeft het simplisme in het Nijenhuis universum een nieuw dieptepunt bereikt. O ja, en vertrouw nooit een Jamaicaan, die is alleen maar op ellende uit, zo leert Nijenhuis ons ook nog even tussen neus en lippen door.

Met Verliefd op Cuba heeft het simplisme in het Nijenhuis universum een nieuw dieptepunt bereikt

Voor de vorm is er nog een zeer obligaat liefdeslijntje ingeschreven tussen de broer van Maartje en een Cubaans meisje die transgender is. Maar te midden van de spruitjes-achtige Hollandse gezinsmoraal voelt dit wel erg als een vaal doekje voor het bloeden.

Verliefd op Ibiza is een gelikte en effectieve film, net als alle andere Nijenhuis producties. Maar hoe groot de opzet ook is met de vele buitenshots, het kan niet verhullen dat de film zelf bijzonder kleingeestig is. Het zal de drommen bioscoopbezoekers een zorg zijn. Blijkbaar krijgt elk land de films die het verdient.

Verliefd op Cuba draait vanaf vandaag in 122 bioscopen.

Verschenen in HP/De Tijd: https://www.hpdetijd.nl/2019-02-14/cuba-spruitjeslucht/