Welke films mag je niet missen op deze editie van het IDFA? Hier enkele tips

Deze week barst in Amsterdam voor de 31e keer het grootste documentairefestival ter wereld weer los, met zo’n 280 films uit alle uithoeken van de wereld. En dit jaar voor het eerst met de uit Syrië afkomstige Orwa Nyrabia als nieuwe festivaldirecteur. HP/De Tijd tipt de meest opvallende en urgente films van het festival en kijkt naar de ambitie van de nieuwe festivaldirecteur.

Als je de laatste jaren naar de programmering van het IDFA hebt gekeken, is wel duidelijk dat het activistische kantje steeds meer plaats heeft gemaakt voor artistieke kwaliteiten. Voorbij is de tijd dat het onderwerp van een documentaire het belangrijkste was en dat films met een progressieve boodschap duidelijk een grotere kans hadden om gedraaid te worden. Ally Derks, de voormalige festivalpaus die het IDFA van de oprichting 31 jaar geleden tot recent heeft geleid, kon dit de laatste jaren niet vaak genoeg benadrukken.

Maar toen vorig jaar de net benoemde nieuwe IDFA directeur Orwa Nyrabia in een interview met Trouw ineens zei dat Europa is blijven steken in de 17e eeuw, leek de activistische tijd even terug van weggeweest. Wie Orwa Nyrabia alleen op deze uitspraak wil afrekenen, doet hem absoluut te kort. Zo zei hij tegen Trouw: “Met film kunnen we de wereld veranderen. Maar laat me duidelijk zijn: ik ben geen fan van propaganda of films die mensen tot directe actie aanzetten. IDFA is geen plek voor activistische films die visueel niet interessant zijn. IDFA staat voor films die de werkelijkheid diepgaand ondervragen.” Voor iemand die weken door de Syrische geheime dienst is gemarteld, een opmerkelijk genuanceerde visie.

In de nieuwe indeling die Orwa dit jaar op het IDFA introduceert, is het artistieke karakter van de geselecteerde documentaires nog belangrijker geworden. De belangrijkste premièrefilms worden voortaan ingedeeld in Frontlight (blik van de filmmaker op de wereld) of Luminous (meer filmisch en persoonlijk). Daarnaast start het IDFA als test met binge-watching op het festival onder de titel Serialized.

Welke films mag je niet missen op deze 31ste editie van het IDFA? Hieronder een selectie van de meest opmerkelijke films uit het overweldigende programma.

Kabul, City of Dreams
De openingsfilm van het 31e IDFA is het indrukwekkende debuut van filmmaker Aboozar Amini. Hij ontvluchtte als veertienjarig jongetje zonder zijn ouders Afghanistan en startte een nieuw leven in Nederland. Met de film Kabul, City of Dreams maakt hij nu een ontroerend portret van de door jarenlange oorlogen getekende stad. Amini laat op een haast terloopse wijze – zonder sentimenteel te worden – zien hoe het leven in deze gevaarlijke omgeving doorgaat.

Bellingcat: Truth in a Post-Truth World
Vrijdagavond gaat in Tuschinski de intrigerende documentire Bellingcat: Truth in a Post-Truth World van VPRO-maker Hans Pool in première. Bellingcat is een journalistiek onderzoekscollectief dat ondergronds werkt en door slim computerspeurwerk veel nieuwe feiten rond onder meer het neerschieten van de MH17 boven water wist te krijgen. Ondanks deze beperkingen – anonimiteit is belangrijk en computeronderzoek niet erg sexy om te filmen- is het een razend spannende film geworden, zonder kritiekloos te zijn.

American Dharma
Steve Bannon is alweer een tijdje vertrokken uit de inner circle van Donald Trump, maar zijn invloed is onmiskenbaar groot geweest. Niet alleen voor het presidentschap, maar ook voor het gepolariseerde medialandschap. Documentaireveteraan Erol Morris laat Bannon bijna zonder tegenspraak aan het woord. Verwacht dus geen kritisch interview, maar een weinig opbeurend portret van de donkere geest van Bannon. Morris noemt het zelf een horrorfilm. Maar dan wel een ijzersterke, juist omdat je door het ontbreken van meer progressieve tegengeluiden zelf worden gedwongen je eigen meningen over populisme, establishment, media en moraal tegen het licht te houden.

The Border Fence
Een universeel verhaal vertellen door in te zoomen op een bepaalde plek, dat is het handelsmerk van de Oostenrijkse regisseur Nikolaus Geyrhalter. Eerder had hij al de voedselindustrie als onderwerp (Our Daily Bread), in zijn nieuwste film The Border Fence stelt hij het Europese probleem van de migratie centraal door in de zoomen op een klein stuk grens rond de Brennerpas in Oostenrijk. Met veel statische shots, om de absurditeit van de bureaucratie laten zien. Maar tegelijk ook met gevoel voor de mensen die rond dit stukje grens wonen.

Anniversary of a Revolution
Een film uit 1918 over de Russische Revolutie die honderd jaar later zijn première beleeft op het IDFA – je kunt je een spannender avondje film voorstellen. Toch is Anniversary of a Revolution van Dziga Vertov één van de hoogtepunten van het festival. Wie ooit de documentaireklassieker Man with a Movie Camera van hem heeft gezien, met een razendsnelle montage van beelden van een vooroorlogs Berlijn, weet dat zelfs een film ban een eeuw oud een spektakelstuk kan zijn. Nadat lang alleen maar fragmenten van de film bewaard waren gebleven, is recent de hele film boven water gekomen en piekfijn gerestaureerd. Niet alleen zien we unieke beelden van Lenin en Trotski, ook krijg je het gevoel middenin de revolutie te staan. De muziek die er door verschillende groepen muzikanten live bij wordt gespeeld varieert van klassiek tot pop, van upbeat tot sferisch. Een totaalervaring van deze honderd jaar oude film.

Orgineel: https://www.hpdetijd.nl/2018-11-15/welke-films-mag-missen-op-editie-idfa/